Ծանոթ ու միարժամանակ անհայտ… դաշույն
Շատ վաղուց, երբ մարդը սկսել է սովորել, թե ինչպես վարվել քարի հետ՝ սկսվել է դաշույնի պատմությունը: Տարբեր ցեղերի մարտիկները, մասնակցելով բախումների և մարտերի, արագ հասկացել են, որ թշնամուն դանակահարելով հեշտությամբ կարելի է սպանել կամ վիրավորել: Ի սկզբանե դաշույնը եղել է քարից: Աշխարհի տարբեր մասերում դաշույնը (արաբերենից «ձեռագործ») ստեղծվել է որպես ամենապարզ սառը ծակող զենք: Այն անգամ կարելի էր ամրացնել փայտի ծայրին և դարձնել նիզակի ծայրակալ: Մ.Թ.Ա. 7-8-րդ դարերի ուշագրավ գտածոներ են հայտնաբերվել Իրանի արևմտյան պատմական շրջանի Լուրիստան քաղաքում պեղումների ժամանակ: Դրանց թվում են քարե դաշույնները, որոնք չնայած կատարյալ չեն, բայց կարող էին օգտագործվել որպես ծակող-կտրող զենք: Սկանդինավիայում, Եգիպտոսում, Աֆրիկայում ևս հնէաբանները գտել են քարից պատրաստված դաշույններ: Դրանք թվագրվել են մ.թ.ա. 2-րդ հազարամյակով: Եգիպտական դաշույնները 30-40 սմ երկարություն են ունեցել, և այնքան էլ պինդ չեն եղել:
Սայրը ամրացվել է փայտից կամ փղոսկրից պատրաստված բռնակին: Բուն բռնակը զարդարված է եղել որսորդական և մարտական տարբեր տեսարաններով: Նման երկար շեղբերով և հեշտ կոտրվող դաշունները նախատեսված չեն եղել մարտերի համար, ակնհայտ է, որ դրանք օգտագործվել են կրոնական ծեսերում: Սկանդինավյան երկրներում պատրաստված քարե դաշույնները համարվել են լավագույնները Եվրոպայում: Նրանց շեղբերը, համեմատած եգիպտական դաշույնների հետ եղել են ավելի ծավալուն և լայն:
Դաշույններն անչափ տարածված են եղել, ուստի մ.թ.ա. 16-ից 18-րդ դարերը շվեդ գիտնականները անվանում էին «Դաշույնների դարաշրջան» (DOLR-TID): Սայրերի արտադրության համար օգտագործվել են դեղին, սաթ կամ շագանակագույն սիլիկատներ, սև, կարմիր, կանաչ կամ սպիտակ գույների քվարցիտներ: Սկանդինավիայի ամենահին դաշույնները գրեթե ռոմբաձև են եղել և միայն մեկ սուր ծայրն է մի փոքր հարթեցված եղել բռնակին ավելի լավ միանալու համար: Ենթադրվում է, որ դաշույնների ամենակատարյալ օրինակները ստեղծվել են մ.թ.ա. 16-րդ դարում: Ացտեկները, որոնք ապրել են Մեքսիկայում՝ ամերիկյան մայրցամաքում, իրենց դաշույնները պատրաստելու համար օգտագործել են սև կամ մուգ կանաչ օբսիդիան, իսկ բռնակը զարդարել բարդ նախշերով:
Հնագույն դաշույնները պատրաստվել են նաև անասունների եղջյուրներից, այնուհետև սկսել են օգտագործել մետաղներ (պղինձ, բրոնզ, երկաթ, պողպատ)։ Հայաստանում պեղումների ժամանակ հայտնաբերվել են բրոնզի և երկաթի դարերի դաշույններ՝ նախշազարդված պատյաններով (երկրաչափական, բուսական և կենդանական նախշերով)։ Հայաստանում և Կովկասում հարուստ և ազդեցիկ անձինք կրել են կաշեպատ, ոսկեզօծ, նախշազարդ պատյաններով, քանդակազարդ բռնակներով (փղոսկր, ոսկի, արծաթ և այլն) դաշույններ։ Կովկասյան մի շարք ժողովուրդների տղամարդիկ ներկայումս էլ դաշույն կրում են որպես զգեստի մաս (որպես քաջության խորհրդանիշ)։
Նյութը հրապարակման պատրաստեց Կամո Խաչիկյանը
Կարգալույծ սարկավագի հուսահատ խոստովանությունը
Գիտեր, որ կխփեմ նավթամուղին, գիտեի՞ք, որ նախարարի պաշտոնից դրա համար հանեցին
Փաշինյանը մերժել է ռուսական մասնակցությունը «Թրամփի ուղուն»
Դեկտեմբերի 22-ը Էներգետիկի մասնագիտական տոնն է
Ճշմարտության գինն այսօր հալածանքն է․ Հովհաննես Իշխանյան
2025թ. ԶՊՄԿ-ի համար առաջընթացի տարի էր
Սամվել Կարապետյանի նվերը Գյումրիին․ նույնիսկ խավարին հնարավոր է լուսավորել ձեր սրտերը
Իսկ ինչի՞ «լիազորություն ունեն»... լիազորություն չունեցողները. «Փաստ»
ՊԵԿ-ը պարզաբանում է ներկայացրել «Ժողովուրդ» օրաթերթի հոդվածում ներկայացված պնդումների վերաբերյալ
Ո՞վ կդառնա Ամենայն հայոց կաթողիկոսը․ ու՞մ է աջակցում Անկարան
