Русский
Հայերեն English
Գլխավոր Թոփ լուրեր Լրահոս Վիդեո Թրենդ

Лента новостей
Президент Мексики призвала ООН «выполнить свою роль» и избежать кровопролития в ВенесуэлеАнтикоррупционный суд продлил срок ареста мэра Гюмри Вардана Гукасяна еще на 3 месяц"Миссия Добро": Волонтеры из РФ помогают армянским детям с особенностями развития Путин: Такой армии, как у России, нет ни у одной страны в миреДобро пожаловать на ID павильон: Big Christmas MarketЛиванский судья допросит в Болгарии судовладельца, объявленного в розыск в связи со взрывом в порту БейрутаКомиссия по регулированию общественных услуг одобрила инвестиционную программу «Газпром Армения» на пять летЕзидская община празднует Святую Пасху. представитель общины, член партии «Всеармянский фронт» Зита ХалитовФрида Кало побила рекорд: Ее автопортрет продан за $54,7 млн, став самой дорогой картиной женщины-художницы Избранный президент Чили намерен жить в историческом президентском дворцеТысячи словаков по всей стране вышли на протесты против правительства ФицоЗавершено следствие по делу об убийстве трехлетнего ТигранаИсторик: Армяно-китайские отношения претерпели качественную трансформацию Венгрия заблокировала ежегодное заявление ЕС о расширении, касающееся Украины«Путешествие к каменным памятникам и древним винам»Эдмонд Худоян и Андрей Пегливанян – призеры чемпионата мира по боксу в ДубаеЕвропейцам нечего здесь шуметь: Лукашенко заявил, что мир в Украине зависит от Трампа и СШАЕвразийский выбор Армении Самое широкое покрытие 5G, запуск Uplay и внедрение Cerillion: Ucom подводит итоги 2025 года Обещают «сожрать» право граждан Армении на свободный выбор: «Паст»Превращение Армении в часть мегапроектов должно стать задачей будущих национальных властей: «Паст»«Дорожная карта» отстранения Пашиняна, по словам Эдмона Марукяна: «Паст»Самвела Шахраманяна снова вызвали на допросТреугольник Тегеран–Москва–Ереван: новая интеграции в Евразии Ливанские армяне строят в Ереване «ливанскую деревню»Армянские фильмы среди номинантов на «Золотой глобус»Армянские шахматисты победили на Kazakhstan Chess Cup 2025 в АлматыИтальянский городок в Тоскане платит $30 000 за переезд — с одним условиемПашинян: Новый Свод церковных правил должен содержать правила добропорядочности для священнослужителей Состоялся закрытый показ фильма «13 секунд»Российский агроэкспорт в ЕАЭС превысил $6 млрд, Армения замыкает списокАдвокат: Ваагн Чахалян содержится в нечеловеческих условияхКонсерватор Каст одержал победу на выборах президента ЧилиКитай стремится к лидерству на рынке золота, приобретя бразильские месторожденияОт реальности не убежишь: «Паст»Цена «дружбы» ЕС: санкции против России, или экономические потери для Армении? «Паст»Сегодня - премьер-министр, завтра - бывший, а Церковь вечна: «Паст»The Telegraph: Министр войны США отстранил командующего армией от переговоров по УкраинеПашинян перешёл опасную границу: Российская епархия — объединённый центр Святой Армянской Апостольской Церкви Россия готовит ответные меры против Бельгии на случай бессрочной заморозки ее активовУчёные впервые поймали сверхредкую ядерную реакцию на СолнцеИзраиль атаковал тренировочный лагерь «Хезболлы» на юге ЛиванаБеспилотники ударили по одному из крупнейших НПЗ в центральной РоссииАронян победил Карлсена и взял титул Freestyle ChessПервопрестольный Святой Эчмиадзин вновь призвал 10 епископов вернуться в каноническое полеКвота на беспошлинный ввоз электромобилей в Армению может быть увеличенаФон дер Ляйен заявила, что Трампу не стоит вмешиваться в демократию ЕСАрмении придется выбрать между ЕС и ЕАЭС: Алексей ОверчукЮнибанк выпустил новый транш драмовых бессрочных облигаций со ставкой 13,75% годовых Юнибанк присоединился к международной Ассоциации банкиров по финансам и торговле (BAFT)
Вся лента »
Политика

Ջրային ռեսուրսների կառավարման անարդյունավետությունը և տառապող Սևանա լիճը. «Փաստ»

«Փաստ» օրաթերթը գրում է.

Հայաստանի ջրային ռեսուրսների ճգնաժամը դարձել է ոչ միայն բնապահպանական, այլև ռազմավարական, տնտեսական ու սոցիալ-քաղաքական կարևորագույն հարցերից մեկը, որի լուծումն անմիջականորեն առնչվում է երկրի երկարաժամկետ զարգացման, բնակչության կենսապահովման, գյուղատնտեսության, էներգետիկայի, ինչպես նաև տարածաշրջանային անվտանգության հիմնախնդիրներին։ Ջրային կառավարման ոլորտում վերջին տարիներին առկա են խորքային կառուցվածքային և համակարգային խնդիրներ, որոնք պայմանավորված են ինչպես տեղական, այնպես էլ գլոբալ գործոններով՝ սկսած կլիմայական փոփոխություններից ու ջրային ռեսուրսների ոչ արդյունավետ օգտագործումից, մինչև կառավարման թերի մեխանիզմներ, իրավական ու ինստիտուցիոնալ անորոշություն և ռազմավարական պլանավորման բացակայություն։

Այս ամենի ֆոնին առանձնահատուկ զգայունություն ու լրջագույն ռիսկեր է ստեղծում Սևանա լճի էկոհամակարգի վիճակը և այնտեղից լրացուցիչ ջրառի անհրաժեշտությունը, ինչը պարբերաբար դառնում է հանրային, մասնագիտական ու քաղաքական լայն քննարկումների առարկա։ Հայաստանը, լինելով փոքր տարածքով և բարդ ռելիեֆով երկիր, ունի սահմանափակ ջրային ռեսուրսներ, որոնք անբաժանելիորեն կապված են ոչ միայն երկրի ներսում ձևավորվող մակերևութային ու ստորերկրյա ջրերի, այլև տարածաշրջանային հիդրոլոգիական ցանցի հետ։ Ջրի հիմնական պաշարները ձևավորվում են մթնոլորտային տեղումների, գարնանային ձնհալի, ինչպես նաև հարակից լեռնային գոտիների հոսքերի արդյունքում։ Սակայն վերջին տասնամյակներում կլիմայի տաքացման, տեղումների քանակի անկման և գարնանային հոսքերի կրճատման հետևանքով ջրային ռեսուրսների ընդհանուր ծավալը զգալիորեն նվազել է։ Այս միտումներն, ըստ մասնագիտական գնահատականների, առաջիկա տարիներին կարող են խորանալ, հատկապես եթե հաշվի առնենք նաև ջրի սպառման աճը գյուղատնտեսության, բնակչության, արդյունաբերության ու էներգետիկայի ոլորտներում։

Հայաստանում ջրային կառավարման ոլորտում ամենասկզբունքային խնդիրը համակարգային մոտեցման բացակայությունն է։ Ջրային ռեսուրսների պլանավորումը հաճախ իրականացվում է կարճաժամկետ և մասնատված լուծումներով՝ առանց երկարաժամկետ ռազմավարության, ինտեգրված կառավարման և էկոհամակարգային մոտեցումների։

Ջրային ռեսուրսների սպառման հիմնական ծավալը բաժին է ընկնում գյուղատնտեսությանը՝ իրականացվելով ոռոգման համակարգերի միջոցով, որոնք հաճախ ունեն խիստ ցածր արդյունավետություն, մեծ կորուստներ և ժամանակակից տեխնոլոգիաների պակաս։ Սրա արդյունքում ոչ միայն կորչում է ջրի զգալի մասը, այլև հաճախ տեղի է ունենում հողի աղակալում, բերրիության նվազում ու գյուղատնտեսության արտադրողականության անկում։ Ջրի ոչ արդյունավետ օգտագործումը խորանում է նաև քաղաքային տնտեսության, արդյունաբերության և էներգետիկայի ոլորտներում, որտեղ ջրի սպառման վերահսկողությունը, վերամշակման ու խնայողության մեխանիզմները հաճախ թերի են կամ բացակայում են։ Արդյունքում, ջրային ռեսուրսների սպառման և վերականգնման միջև առաջանում է բացասական բալանս, ինչը սպառնում է ոչ միայն ներկայիս, այլև ապագա սերունդների ջրային ապահովությանը։

Այս համատեքստում առանցքային նշանակություն ունի Սևանա լճի խնդիրը, որն իր նշանակությամբ և էկոհամակարգային դերակատարությամբ եզակի է ամբողջ տարածաշրջանի համար։ Սևանա լիճը Հայաստանի քաղցրահամ ջրերի հիմնական պաշարն է՝ ապահովելով երկրի խմելու ջրի, ոռոգման, ձկնաբուծության, էներգետիկայի և տուրիզմի կարիքները, ինչպես նաև հանդիսանալով կենսաբազմազանության ու բնական լանդշաֆտների պահպանման առանցքային օջախ։ Սակայն վերջին տասնամյակներում լճի ջրային ռեժիմը խիստ խախտվել է՝ պայմանավորված ինչպես բնական, այնպես էլ մարդածին գործոններով։ Սևանից տարիներ շարունակ իրականացվող ջրառը՝ ոռոգման, էներգետիկ կամ այլ կարիքների համար, հանգեցրել է ջրային հավասարակշռության խախտման, էկոլոգիական ռեժիմի փոփոխության և կենսաբազմազանության կորստի։ Իսկ կլիմայական փոփոխությունների ու տեղումների կրճատման ֆոնին Սևանից ջրառի անհրաժեշտությունը դարձել է ավելի ցավոտ ու հակասական հարց։ Ջրային պաշարների սակավության և ոռոգման համակարգերի անարդյունավետության պատճառով կառավարությունը որոշել է Սևանա լճից լրացուցիչ 30 մլն խորանարդ մետր ջրառ իրականացնել, որի արդյունքում ջրառի ընդհանուր ծավալը կազմելու է 200 մլն խորանարդ մետր, ինչն ահռելի քանակություն է։

Թեև այս որոշումը ներկայացվում է որպես ժամանակավոր և անհրաժեշտությունից թելադրված քայլ՝ գյուղատնտեսական սեզոնի և էներգետիկ համակարգի կայունության ապահովման նպատակով, իրականում պարունակում է լրջագույն էկոլոգիական և սոցիալ-տնտեսական ռիսկեր։

Սևանա լճի մակարդակի նվազեցումը ոչ միայն սպառնում է լճի էկոհամակարգի վերականգնման երկարաժամկետ ծրագրերին, այլև կարող է առաջացնել շղթայական բացասական հետևանքներ՝ կապված ջրի որակի հետագա վատացման, կենսաբազմազանության կորստի, տուրիզմի եկամուտների նվազման, ինչպես նաև տարածաշրջանային էկոլոգիական հավասարակշռության խախտման հետ։

Լճից լրացուցիչ ջրառի էկոլոգիական հետևանքները բազմաշերտ են։ Առաջին հերթին՝ ջրի մակարդակի իջեցումը խաթարում է լճի բնական ինքնամաքրման մեխանիզմները, խթանում է էվտրոֆացման գործընթացները, նպաստում է ջրիմուռների և այլ վնասակար օրգանիզմների զանգվածային աճին, ինչը կարող է հանգեցնել ջրի թթվածնային ռեժիմի խախտման, ձկնատեսակների զանգվածային անկման և լճի կենսաբազմազանության կորստի։ Երկրորդ հանգամանքը ջրի մակարդակի իջեցումն է, որը հանգեցնում է ափամերձ տարածքների չորացման, հողերի աղակալման և բնական լանդշաֆտների ապակայունացման։

Սևանի մակարդակի անկումը կարող է ունենալ նաև սոցիալ-տնտեսական հետևանքներ՝ ազդելով ձկնաբուծության, տուրիզմի, տեղական համայնքների եկամուտների ու զբաղվածության վրա։ Չեն բացառվում նաև առողջապահական ռիսկերը՝ ջրի որակի վատթարացման, խմելու ջրի պաշարների սահմանափակման և հիվանդությունների տարածման տեսանկյունից։ Բացի այդ, լրացուցիչ ջրառը կարող է խաթարել լճի երկարաժամկետ վերականգնման պետական և միջազգային ծրագրերը, որոնց նպատակն է վերականգնել Սևանի բնական մակարդակը, բարձրացնել ջրի որակը և ապահովել էկոհամակարգերի կայուն զարգացումը։ Փաստորեն, ջրառի ավելացումը կվտանգի այդ ծրագրերի արդյունավետությունը՝ հետաձգելով լճի էկոլոգիական վերականգնումը, ինչն էլ իր հերթին կարող է նվազեցնել միջազգային գործընկերների վստահությունը, սահմանափակել ֆինանսական աջակցությունը և դառնալ լրացուցիչ ճնշման գործոն ինչպես երկրի ներսում, այնպես էլ արտաքին հարաբերություններում։

Այս իրավիճակում Հայաստանի ջրային կառավարման խնդիրները պահանջում են համակարգային, երկարաժամկետ և գիտականորեն հիմնավորված մոտեցում։ Անհրաժեշտ է ձևավորել ազգային մակարդակի ջրային ռազմավարություն, որտեղ առաջնահերթություն կտրվի ջրի խնայողության, արդիականացման և վերականգնման մեխանիզմներին, նորարարական տեխնոլոգիաների ներդրմանը, հանրային իրազեկվածության բարձրացմանը և պետական վերահսկողության ուժեղացմանը։ Սևանա լիճը պետք է դիտարկվի ոչ թե որպես ժամանակավոր խնդիրների լուծման օբյեկտ, այլ որպես ազգային կարևորության ռազմավարական պաշար, որի պահպանությունը և վերականգնումը պետք է դառնան պետական քաղաքականության առանցքը։

ԱՐՍԵՆ ՍԱՀԱԿՅԱՆ

Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում

Тренд

Վերջին շաբաթվա
ամենաթեժ
իրադարձությունները Թոփ 10
ամենաընթերցված
լուրերը

 "Миссия Добро": Волонтеры из РФ помогают армянским детям с особенностями развития

1

 Обеспокоенная Европа поднимает голос: авторитетные международные деятели предупреждают: «в Армении у...

2

 На что указывают позорные цифры? «Паст»

3

 Юнибанк выпустил новый транш драмовых бессрочных облигаций со ставкой 13,75% годовых

4

 Обещают «сожрать» право граждан Армении на свободный выбор: «Паст»

5

 Пашинян перешёл опасную границу: Российская епархия — объединённый центр Святой Армянской Апостольск...

6

 Сегодня - премьер-министр, завтра - бывший, а Церковь вечна: «Паст»

7

 Итальянский городок в Тоскане платит $30 000 за переезд — с одним условием

8

 Алиев не ждет выборов, он требует сейчас: «Паст»

9

 Армении придется выбрать между ЕС и ЕАЭС: Алексей Оверчук

10
Спорт
Эдмонд Худоян и Андрей Пегливанян – призеры чемпионата мира по боксу в Дубае Армянские шахматисты победили на Kazakhstan Chess Cup 2025 в Алматы Аронян победил Карлсена и взял титул Freestyle Chess Эдуард Сперцян признан лучшим игроком РПЛ по индексу РУСТАТ Анастасия Демурчян завоевала серебро на чемпионате России по боксу в Уфе
Политика
Путин: Такой армии, как у России, нет ни у одной страны в мире Венгрия заблокировала ежегодное заявление ЕС о расширении, касающееся Украины Обещают «сожрать» право граждан Армении на свободный выбор: «Паст»
Общество
Езидская община празднует Святую Пасху. представитель общины, член партии «Всеармянский фронт» Зита Халитов Историк: Армяно-китайские отношения претерпели качественную трансформацию Евразийский выбор Армении
Экономика
Комиссия по регулированию общественных услуг одобрила инвестиционную программу «Газпром Армения» на пять лет Российский агроэкспорт в ЕАЭС превысил $6 млрд, Армения замыкает список Россия готовит ответные меры против Бельгии на случай бессрочной заморозки ее активов
Культура
«Путешествие к каменным памятникам и древним винам» Армянские фильмы среди номинантов на «Золотой глобус» AFI назвал ленту продюсера Сева Оганяна одним из лучших фильмов года
Мир
Избранный президент Чили намерен жить в историческом президентском дворце Европейцам нечего здесь шуметь: Лукашенко заявил, что мир в Украине зависит от Трампа и США Фон дер Ляйен заявила, что Трампу не стоит вмешиваться в демократию ЕС
Регион
Тысячи словаков по всей стране вышли на протесты против правительства Фицо Израиль атаковал тренировочный лагерь «Хезболлы» на юге Ливана Беспилотники ударили по одному из крупнейших НПЗ в центральной России
Право
Ливанский судья допросит в Болгарии судовладельца, объявленного в розыск в связи со взрывом в порту Бейрута Завершено следствие по делу об убийстве трехлетнего Тиграна Адвокат: Ваагн Чахалян содержится в нечеловеческих условиях
Досуг
Фрида Кало побила рекорд: Ее автопортрет продан за $54,7 млн, став самой дорогой картиной женщины-художницы Итальянский городок в Тоскане платит $30 000 за переезд — с одним условием Учёные впервые поймали сверхредкую ядерную реакцию на Солнце
Фото
Ливанские армяне строят в Ереване «ливанскую деревню» Селена Гомес и Бенни Бланко наряжают первую рождественскую ёлку как супруги Память как оружие: пять лет спустя после падения Ми-24 в небе над Ерасхом (Фото)
Опрос